Του Στέλιου Αγκούτογλου
Περί τα τέλη του Μάρτη αυτού του χρόνου, όταν πραγματοποιούνταν στη Θεσσαλονίκη το διήμερο εκδηλώσεων για τα δέκα χρόνια από τους βομβαρδισμούς της Γιουγκοσλαβίας, είχαμε την τιμή να βρίσκεται ανάμεσά μας και να παρεμβαίνει στις εκδηλώσεις ο εξαίρετος φίλος–σύντροφος Costanzo Preve. Κοντά στα άλλα που συζητούσαμε αναφέρθηκε και το όνομα του γιου μου Ρομπέρτο. Με ρώτησε για την προέλευση του ονόματός του και του είπα ότι Ρομπέρτο λέγανε έναν φοιτητή που δολοφονήθηκε το 1973 στο Μιλάνο, εκεί όπου σπούδαζα εγώ και η σύζυγός μου Νέλλα.
Οταν μερικά χρόνια μετά γεννήθηκε ο γιος μας, τότε θεωρήσαμε καλό να του δώσουμε το όνομα Ρομπέρτο, αναφερόμενοι στη δολοφονία του Roberto Franceschi. Τότε ο Costanzo μού ανέφερε ότι υπάρχει ένα ίδρυμα στο Μιλάνο το οποίο δημιουργήθηκε με αφορμή τη δολοφονία αυτού του φοιτητή από τις αστυνομικές δυνάμεις και το οποίο αναπτύσσει πολλές δραστηριότητες. Μάλιστα μου είπε ότι γνωρίζει και κάποιους ανθρώπους που δρουν στο πλαίσιο αυτού του ιδρύματος.
Η συζήτηση συνεχίστηκε με αναφορές στα πολιτικά γεγονότα εκείνης της εποχής, στις πολλές εκδηλώσεις και στις μεγάλες και μαχητικές διαδηλώσεις που γίνονταν και του ανέφερα την εντύπωση που μας είχε προκαλέσει η μητέρα του Franceschi, η οποία ήταν ομιλήτρια σε πολλές εκδηλώσεις και συγκεντρώσεις που γίνονταν μετά τη δολοφονία του Roberto. Οι ομιλίες της προκαλούσαν θαυμασμό, σεβασμό και άπειρη εκτίμηση για τους ανθρώπους της οικογένειας του Roberto, για τον τρόπο που στέκονταν μπροστά σε ένα τραγικό γεγονός και τα πολλαπλά μηνύματα που μεταλαμπάδευαν σε όλους τους νέους αλλά και στην ευρύτερη κοινωνία της εποχής εκείνης.
Γύρω από αυτά συζητούσαμε με τον Costanzo και τότε μου υποσχέθηκε ότι επιστρέφοντας στην Ιταλία θα φροντίσει να έρθει σε επαφή με ανθρώπους του ιδρύματος Roberto Franceschi, με την ίδια τη μητέρα του και θα με ενημερώσει σύντομα. Μέσα σε μερικές μέρες ήδη είχε φτάσει και η επιστολή, αφού είχαν προηγηθεί τηλεφωνήματα με τον Costanzo και με την ίδια τη μητέρα του Roberto.
Η επιστολή της συντρόφισσας Lydia Franceschi (έτσι την αποκαλώ και εγώ, όπως την αποκαλούσαν τότε όλοι οι νέοι, καθώς και τα μέλη της οργάνωσης «Φοιτητικό κίνημα» στην οποία ανήκε ο Roberto) δημοσιεύεται με την άδειά της δίπλα σε αυτό το κείμενο και αναφέρεται σύντομα και περιεκτικά στα γεγονότα της δολοφονίας και στο τι ακολούθησε.
Ας έρθω όμως λίγο στα γεγονότα του 1973, χρονιά του Πολυτεχνείου στην Αθήνα και της εξέγερσης των ελλήνων φοιτητών κατά της χούντας, χρονιά τόσο σημαντικών γεγονότων ανά τον κόσμο -πόλεμος στην Ινδοκίνα-, χρονιά που δολοφονείται ο Roberto.
Η σχολή Bocconi ήταν μια σχολή όπου οι φοιτητές είχαν λόγο και ανέπτυσσαν μια πολύπλευρη και πλούσια δραστηριότητα, βέβαια κάτι αντίστοιχο συνέβαινε και σε πολλές άλλες σχολές του Μιλάνου, της Ιταλίας, της Ευρώπης και όλου του κόσμου, κυριαρχούσαν τότε τα αντιπολεμικά – αντιιμπεριαλιστικά κινήματα και στο επίκεντρο όλων ήταν ο πόλεμος του Βιετνάμ. Σε αυτήν τη σχολή, εκείνο το βράδυ, ήταν να γίνει μια συνέλευση. Σε πολλές συνελεύσεις συμμετείχαν και εργάτες και πλήθος κόσμου και αγωνιστών. Ο Roberto ήταν ένας από τους δραστήριους φοιτητές, που έμπαινε μπροστά στους αγώνες και ήξερε να υπερασπίζεται τα δημοκρατικά δικαιώματα και τις λαϊκές ελευθερίες. Ηταν ένας από αυτούς που θα αποσπούσε και την έγκριση του κοσμήτορα για να παραχωρηθεί η αίθουσα συνελεύσεων.
Σε αντίθεση με το τι συνέβαινε στη σχολή αυτή κάθε φορά, αυτή η συνέλευση στις 23 Γενάρη του 1973 ήταν τελείως διαφορετική. Ο κοσμήτορας είχε καλέσει τις αστυνομικές δυνάμεις, που παρατάχθηκαν μπροστά στη σχολή, και στην είσοδο κάποιοι άνθρωποι της ασφάλειας της σχολής έκαναν έλεγχο ταυτοτήτων και επέτρεπαν μόνο φοιτητές της Bocconi να μπαίνουν μέσα στη σχολή. Αυτό προκάλεσε την εύλογη διαμαρτυρία των φοιτητών και ακολούθησε η επιδιωκόμενη από το ιταλικό κράτος ένταση για να προκληθούν επεισόδια. Η Ιταλία ήδη είχε περάσει στην εποχή της στρατηγικής της έντασης και της καταστολής των λαϊκών αγώνων. Ετσι, σε αυτά τα επεισόδια που δημιουργήθηκαν έξω από τη σχολή και ενώ αποχωρούσαν οι φοιτητές, ανάμεσα στους οποίους ήταν και ο Roberto μαζί με το φίλο του, εικοσάχρονο εργάτη Roberto Piacentini, πυροβολήθηκαν πισώπλατα και ο Piacentini τραυματίστηκε σοβαρά ενώ ο Roberto δέχθηκε τη δολοφονική σφαίρα του αστυνομικού στον αυχένα. Μετά από μερικές μέρες απεβίωσε.
Η υπόθεση της δολοφονίας του Roberto συγκλόνισε την κοινωνία του Μιλάνου, γιατί ήταν μια υπόθεση ωμής βίας και καταστολής που ασκεί ένα αστυνομικό κράτος. Η οικογένεια του Roberto μπροστά σε αυτό το συμβάν δεν έμεινε με σταυρωμένα χέρια. Κυνήγησε την υπόθεση μέχρι το τέλος και αποκάλυψε τα πραγματικά γεγονότα και τις ανομολόγητες προθέσεις της κυρίαρχης τάξης πραγμάτων στο ιταλικό κράτος.
Υστερα από 26 χρόνια αγώνων καταδικάστηκε το υπουργείο Εσωτερικών της Ιταλίας και του επιβλήθηκε μια σοβαρή χρηματική ποινή. Τα χρήματα από αυτήν την καταδίκη διατέθηκαν όλα για τη δημιουργία του ιδρύματος Roberto Franceschi, το οποίο αναπτύσσει μέχρι σήμερα τις δραστηριότητες που αναφέρει στην επιστολή της η συντρόφισσα Lydia Franceschi.
Δεν είναι τυχαίο ότι, πέρα από το μνημείο που τοποθετήθηκε στον τόπο της δολοφονίας και το οποίο αφιερώθηκε όχι μόνο στον Roberto αλλά και σε όλους τους αγωνιστές της μεταπολεμικής περιόδου, ακόμα και οι καθηγητές του σχολείου της οδού Cagliero 20 στο Μιλάνο έδωσαν στο σχολείο το όνομα του Roberto Franceschi.
Οι πρωτοβουλίες, οι δραστηριότητες και τα μηνύματα που στέλνει το ίδρυμα Franceschi είναι άξια θαυμασμού και προκαλούν τόσες συγκινήσεις, μνήμες σε κάθε σκεπτόμενο άνθρωπο που συμπορεύεται με το ιστορικό γίγνεσθαι των λαών.
Για σκεφθείτε, για παράδειγμα, αν οι συμμαθητές, οι καθηγητές του Αλέξη Γρηγορόπουλου, με τη συμπαράσταση όλων μας φυσικά, έκαναν μια τέτοια ενέργεια, τι απήχηση θα είχε σε όλους και πόσο θα επηρέαζαν θετικά την κοινωνία μας. Και κάτι τέτοια τα έχουμε ανάγκη, γιατί δεν είναι λίγα τα παρόμοια γεγονότα που βιώσαμε και εμείς στον τόπο μας.
Οι μνήμες, όταν μένουν ζωντανές, φωτίζουν το παρόν και οδηγούν την κοινωνία σε ένα μέλλον πανανθρώπινο, όπου τα τόσα και τόσα αυτονόητα για το ανθρώπινο γένος δεν θα χρειάζεται να ξανακατακτηθούν και να επιβληθούν, αλλά θα είναι βιωματικά στοιχεία των ανθρώπων και της κοινωνίας τους.
ΥΓ.: Και το δικό μου όνομα, Στέλιος, είναι το όνομα του Στέλιου Ηλιάδη, ξαδέλφου μου ο οποίος στα δεκαεφτά του εκτελέστηκε στο Γεντί Κουλέ στη Θεσσαλονίκη ανάμεσα στους 47 εκτελεσμένους της Ο.Π.Λ.Α. Η Ο.Π.Λ.Α. ήταν η επαναστατική οργάνωση των πόλεων που προστάτευε τους αγωνιστές από τις ωμότητες και τις βιαιότητες που ασκούνταν από το αυταρχικό αντιλαϊκό καθεστώς της μεταπολεμικής περιόδου και του εμφυλίου.
Σε αυτά τα χρόνια της δοκιμασίας του ελληνικού λαού, ο Στέλιος Ηλιάδης βρέθηκε στις γραμμές του αγώνα και μετά τη σύλληψή του καταδικάστηκε με συνοπτικές διαδικασίες από το στρατοδικείο της Θεσσαλονίκης σε θάνατο και εκτελέστηκε μαζί με τους άλλους 47 αγωνιστές, ανάμεσα στους οποίους ήταν και μια γυναίκα, η Ευθυμία Πατσιά, καθώς και οι ξεχωριστές μορφές του Αλβανού Ακίνδυνου και του Ιορδάνη Σαπουτζόγλου. Για τη δράση της Ο.Π.Λ.Α. είναι αξιόλογο το πόνημα–έρευνα του Τ. Κατσαρού με τίτλο «ΜΙΑ ΑΠΟΦΑΣΗ - ΜΑΧΟΜΑΙ ΜΕΧΡΙ ΤΟ ΤΕΛΟΣ», βιβλίο που κυκλοφόρησε πρόσφατα, δίνοντας τα πρώτα στοιχεία για αυτήν την ξεχασμένη και παραγκωνισμένη προσφορά μαχών και ζωής των αγωνιστών της Ο.Π.Λ.Α.
Η Επιστολή της Lydia Franceschi
Αγαπημένε Στέλιο,
Επίτρεψέ μου να χρησιμοποιώ ένα οικείο γλωσσάρι, έτσι όπως κάνω με πρόσωπα με τα οποία μ’ ενώνει στοργή, φιλία, εκτίμηση και κοινές αξίες και ιδανικά. Ενιωσα έκπληξη την πρώτη στιγμή μετά το τηλεφώνημα του Costanzo Preve, δεν το πίστευα… πώς ήταν δυνατόν οι ρίζες της μνήμης να έχουν φυτρώσει ακόμη και στη Θεσσαλονίκη. Μετά ακολούθησε μια μεγάλη συγκίνηση και πολλά συναισθήματα, σαν να είχε επιστρέψει ο Ρομπέρτο από μια μακρινή χώρα. Στο τέλος το τηλεφώνημά σου, το οποίο μου έλεγε ότι όλα αυτά που είχα μάθει ήταν αληθινά… ότι ήταν ένα πρόσωπο που εγώ δεν είχα γνωρίσει ποτέ και ότι είχε φωλιασμένη μες στην καρδιά του τη συγκίνηση, τη μνήμη εκείνων των ταραγμένων και δραματικών χρόνων, αλλά ζωντανά και γεμάτα ελπίδες για ένα μέλλον όπου η αξιοπρέπεια και η δημοκρατία θα έχουν γίνει ένα.
Εγώ δεν θα είχα ποτέ βρει κατάλληλες λέξεις για να εκφράσω τη χαρά μου απ’ αυτό το δώρο που, μέσω εσού, η ζωή μου ξανάδινε.
Σε μια στιγμή που μου φαινόταν ότι όλα είχαν φθαρεί... ότι τα όνειρα της βαθιάς ανανέωσης που η γενιά μου είχε θέσει ως κύριο σκοπό, γενιά βγαλμένη από τη φρίκη του πολέμου, από τη ναζιστική κατοχή, από τη φασιστική καταπίεση, ότι όλα αυτά οδηγήθηκαν στο τίποτα… Να όμως που φθάνει μια ηλιαχτίδα και με παροτρύνει να μην είμαι απαισιόδοξη και να συνεχίσω τη σπορά…
Μαζί με σένα ευχαριστώ όλη σου την οικογένεια που έχει κουβαλήσει από την Ιταλία αυτή τη θύμηση και την έκανε να ζει ανάμεσα στα πιο στοργικά και βαθιά συναισθήματα που ένας άνδρας και μια γυναίκα μπορούν να έχουν.
Σου στέλνω τρία βιβλία για να καλύψεις κατά κάποιον τρόπο το κενό των πληροφοριών σ’ αυτά τα 35 χρόνια.
Ενα είναι αφιερωμένο στο μνημείο που έχει στηθεί κοντά στο πανεπιστήμιο του Bocconi, όπου εκεί στις 23 του Γενάρη έπεσε ο Ρομπέρτο.
Το δεύτερο είναι η ιστορία των 26 χρόνων με δίκες για το θάνατό του, δίκες που κορυφώθηκαν με την καταδίκη του υπουργείου Εσωτερικών και την ποινή αποζημίωσης που του επιβλήθηκε. Τα χρήματα που προέκυψαν απ’ αυτή την καταδίκη χρησίμευσαν για να ιδρυθεί το Ιδρυμα Roberto Franceschi που προσφέρει σχέδια, μελέτες για σχολεία κάθε είδους και βαθμίδας, βραβεία σε απόφοιτους, σεμινάρια, εκθέσεις κ.λπ. Σου στέλνω και ένα prospectus – πρόγραμμα που δίνει περισσότερες πληροφορίες για τη δράση του ιδρύματος.
Το τρίτο βιβλίο είναι μια δημοσίευση που έγινε από την κρατική σχολή Roberto Franceschi για να αποσαφηνίσει τις αιτίες για τις οποίες το συμβούλιο των καθηγητών αποφάσισε να κάνει την ονοματοδοσία–αφιέρωμα στο Ρομπέρτο.
Πιστεύω ότι αυτές οι πληροφορίες ανήκουν επίσης και στον Ρομπέρτο Αγκούτογλου ο οποίος έχει το δικαίωμα να γνωρίζει πιο βαθιά τους λόγους του ονόματος που φέρει.
Θερμή είναι η ελπίδα μου να σας γνωρίσω, ακόμα καλύτερα να σας γνωρίσω σύντομα και να σας αγκαλιάσω με πολλή, πολλή αγάπη.
Επίσης, ο σύζυγός μου και η κόρη μου, μαζί με μένα, σας ευχαριστούν και σας εκφράζουν τη δική τους συγκίνηση.
Μιλάνο 14/4/2009 Με πολλή τρυφερότητα
Lydia Franceschi
