Σελίδες

ΕΡΓΑΣΙΑΚΑ

ΚΙΝΗΜΑΤΙΚΕΣ & ΤΟΠΙΚΕΣ ΣΥΛΛΟΓΙΚΟΤΗΤΕΣ

Να διδαχτούμε από τα λάθη μας - Να εφαρμόσουμε τα συμπεράσματά μας στο κίνημα

Λίγο πάνω από τις 10.000 ψήφους είναι το εκλογικό αποτέλεσμα της καταγραφής του ΚΚΕ(μ-λ) στις εκλογές της 4ης Οκτώβρη.

Ανακόπτεται έτσι για πρώτη φορά μετά τις εκλογές του 2000, μια σταθερή ανοδική τάση στην εκλογική επιρροή της οργάνωσής μας.

Μια σταθερή ανοδική τάση που «παρέλαβε» το ΚΚΕ(μ-λ) στα τέλη της δεκαετίας του ’80 στις 3.000 ψήφους και το έφτασε σε ένα σημείο αρκετά υψηλότερα. Τόσο ψηλότερα που ένα εκλογικό αποτέλεσμα της τάξης των 10.000 ψήφων να αφήνει τουλάχιστον μια πικρή γεύση, μια αίσθηση ανικανοποίητου.

Ωστόσο, όπως το 2007 οι 17.000 ψήφοι δεν μας φούσκωσαν τα μυαλά, πολύ περισσότερο οι τωρινοί ψήφοι δεν θα μας οδηγήσουν σε αδιέξοδες αναζητήσεις για το πού και αν πήραμε τη ζωή μας λάθος.

Άλλωστε είναι τόσο μεγάλες οι προκλήσεις από δω και πέρα, είναι τόσα πολλά τα ζητούμενα και τα προαπαιτούμενα, έτσι ώστε να αρχίσει να γίνεται πράξη η οικοδόμηση της κομμουνιστικής Αριστεράς της εποχής μας, που κανένα εκλογικό αποτέλεσμα, όσο «ωραίο» και να είναι, δεν μπορεί να φέρει τις απαντήσεις.

Οι κάλπες δεν προσφέρονταν και ούτε προσφέρονται για να απαντήσουν ζητήματα προοπτικής του κινήματος και της εργατικής τάξης.

Άρα, θα υποθέσει ένας βιαστικός αναγνώστης, ότι τα εκλογικά αποτελέσματα του ΚΚΕ(μ-λ) και των υπόλοιπων κομμάτων και οργανώσεων που αναφέρονται στην Αριστερά δεν προσφέρονται για συμπεράσματα!

Όχι, κάθε άλλο! Αφού συμμετείχαμε στις εκλογές με κύριο στόχο βέβαια να δώσουμε μια πολιτική μάχη και να διαδώσουμε όσο πιο διευρυμένα γίνεται τις απόψεις μας και τη γραμμή μας, είμαστε υποχρεωμένοι να κάνουμε τον απολογισμό μας. Μπορεί να μην διακατεχόμαστε από κοινοβουλευτικές αυταπάτες, ωστόσο επειδή ζητήσαμε όχι μόνο υποστήριξη και δέσμευση μέσα στους αγώνες αλλά και ψήφο, είμαστε υποχρεωμένοι να βγάλουμε συμπεράσματα. Συμπεράσματα κυρίως για μας και όχι μέσα από συσχετίσεις και παραλληλισμούς με άλλες τάσεις της Αριστεράς.

Οι συμψηφισμοί και οι δραματοποιήσεις στις συγκρίσεις πολλές φορές μπερδεύουν, αντί να φωτίζουν. Πόση «παρηγοριά» αλήθεια μπορούμε να πάρουμε από το ότι έπεσαν και άλλοι, είτε μικροί είτε μεγάλοι, της υπόλοιπης Αριστεράς, όταν ξέρουμε ότι πάμε να συσχετίσουμε ανόμοια πράγματα από άποψη πολιτικού περιεχομένου, πολιτικής γραμμής και ιδεολογικού υπόβαθρου. Όταν γνωρίζουμε ότι οι δικές μας αφετηρίες και προσανατολισμοί στη συμμετοχή μας στις εκλογές είναι τελείως διαφορετικοί από τις υπόλοιπες τάσεις της Αριστεράς.

Ας «ψαχτούμε» λοιπόν, όπως θα μας παροτρύνουν ίσως όσοι θεωρούν τους εαυτούς τους «νικητές» στις εκλογές.

¨ Το πρώτο που πρέπει να εξετάσουμε είναι το πολιτικό περιεχόμενο της όλης μας παρέμβασης. Η πολιτική γραμμή που προβάλαμε, τα συνθήματά μας κ.λπ. Μήπως λοιπόν η πτώση μας, που δεν είναι αμελητέα, είναι η έκφραση της απόρριψης από τον λαό αυτών που γενικά αλλά και ειδικά πιστεύουμε και προωθούμε;

Όχι βέβαια! Άλλωστε, με το ίδιο πολιτικό περιεχόμενο, πέραν βέβαια των ειδικότερων και ιδιαίτερων επεξεργασιών με βάση τις διάφορες περιόδους, παρεμβήκαμε και στις προηγούμενες εκλογικές αναμετρήσεις, όπου παρουσιάζαμε άνοδο. Ούτε θεωρούμε ότι άλλαξε απότομα η φάση και τα καθήκοντα του κινήματος, ώστε να βγουν αιφνιδίως εκτός τόπου οι επεξεργασίες και οι προσανατολισμοί μας… Με το ίδιο πολιτικό περιεχόμενο και ιδεολογικό υπόβαθρο, παρεμβαίνουμε στους αγώνες και στο κίνημα και με βάση αυτό κερδίσαμε ό,τι κερδίσαμε από εκτίμηση, σεβασμό και εμπιστοσύνη από χιλιάδες ψηφοφόρους και αγωνιστές. Με αυτό το περιεχόμενο κάναμε ξανά τον τίτλο του «μου-λου» συνώνυμο με τη συνέπεια, την ασυμβίβαστη πάλη και μια σειρά άλλα αγωνιστικά χαρακτηριστικά, τα οποία είχαν πετάξει στα σκουπίδια διάφοροι μετέπειτα ΚΟΕτζήδες και ΣΥΡΙΖΑΙΟΙ που βρίσκονταν στις γραμμές του ΚΚΕ(μ-λ) μέχρι το 1981.

Με αυτό το περιεχόμενο, με αυτή την καθαρή στάση απέναντι στο σύστημα και τους εκφραστές του, που εναλλάσσονταν στην εξουσία, πορευτήκαμε όλα αυτά τα χρόνια. Μια μικρή αναγνώριση, αυτού του γεγονότος ήταν και είναι οι ψήφοι από τα λαϊκά στρώματα που μας δίνονται στις εκλογές.

Με το ίδιο ιδεολογικό υπόβαθρο, κρατήσαμε τη μεγάλη κόντρα το 1989-1990, όταν σηκώσαμε τις σημαίες της υπεράσπισης της προσφοράς του κομμουνιστικού κινήματος, όταν δεν κρυφτήκαμε πίσω από τον τότε μεγάλο ενιαίο ΣΥΝΑΣΠΙΣΜΟ και προβάλαμε την επιμονή μας στο σύμβολο του σφυροδρέπανου, σαν την προοπτική των λαών.

Εν πάση περιπτώσει για να μη μακρηγορούμε και κατηγορηθούμε ότι κάνουμε μεγαλοκομματικά κηρύγματα, θα κλείσουμε αυτή την πλευρά λέγοντας ότι δεν έχουμε φτάσει στο συμπέρασμα ότι «αρμενίζουμε στραβά». Πολύ περισσότερο δεν πιστεύουμε ότι «ο γιαλός στραβά αρμενίζει».

¨ Μήπως λοιπόν πρέπει να κάνουμε πιο συγκεκριμένη προσέγγιση και επανεξέταση πλευρών της πολιτικής μας συλλογιστικής και προσέγγισης; Μήπως, π.χ., σε αυτές τις εκλογές ένα τμήμα των αριστερών ανθρώπων και δημοκρατικών πολιτών αποδοκίμασε αυτό που μας κατηγορούν ότι μας χαρακτηρίζει, δηλαδή «ανθενωτική στάση και συμπεριφορά»; Μα, αν υποθέσουμε ότι μας χαρακτηρίζει κάτι τέτοιο, γιατί δεν «τιμωρηθήκαμε» νωρίτερα, π.χ. στις εκλογές του 2004, ή και του 2007, που επιλέξαμε την αυτοδύναμη κάθοδο στις εκλογές; Όταν μάλιστα, κατά κοινή ομολογία, η «ενότητα» -και ιδιαίτερα στην εκλογική της και όχι τόσο στην κινηματική της διάσταση- έδινε και έπαιρνε. Ιδιαίτερα το 2007, «όλοι» ενώνονταν με «όλους» σε όλες τις πιθανές διασταυρώσεις και συνδυασμούς, μέχρι που χάθηκε η μπάλα. Γιατί τότε ο δημοκρατικός κόσμος, ο αριστερός κόσμος, δεν θέλησε να μας τιμωρήσει που δεν μπαίναμε στον ΣΥΡΙΖΑ, στο ΕΝΑΝΤΙΑ, στο ΜΕΡΑ, και αποφάσισε να το κάνει τώρα με καθυστέρηση χρόνων; Πολύ περισσότερο που τα περίφημα ενωτικά ψηφοδέλτια και εγχειρήματα, στις μέρες μας, μετά και το χαστούκι που δέχτηκαν στις τελευταίες ευρωεκλογές, ανέδειξαν όλες τους τις αδυναμίες και αδιέξοδα!

Από γενική άποψη λοιπόν και στο μεγαλύτερό της τμήμα, τη «ζημιά» δεν μας την έκανε η αποδοκιμασία που εισπράξαμε γιατί δεν μπαίνουμε κάτω από κοινές εκλογικές ομπρέλες, όταν άλλωστε στο κίνημα δεν μπορούμε να πετύχουμε την παραμικρή κοινή δράση!

¨ Σε γενικές γραμμές δεν πιστεύουμε ότι είχαν πρόβλημα οι βασικές μας επιλογές. Το πρόβλημα βρίσκεται στο ότι οι επιλογές αυτές δεν στηρίχτηκαν, δεν επιχειρηματολογήθηκαν όσο απαιτούσαν οι συνθήκες. Δεν υποστηρίξαμε μέσα από μια σειρά μέτωπα αντιπαράθεσης τις αποφάσεις μας. Θεωρήσαμε ίσως ότι το στίγμα και η φυσιογνωμία του ΚΚΕ(μ-λ), μέσα από την πολυετή συμμετοχή στους αγώνες και τις πολλαπλές συμμετοχές στις βουλευτικές εκλογές, είναι ριζωμένα στην εκλογική και πολιτική μας επιρροή.

Κατά συνέπεια, ίσως και να υποτιμήσαμε τις πιέσεις που θα δέχονταν η εκλογική μας επιρροή, από διάφορες πλευρές. Εκφράσεις αυτού που θέλουμε να πούμε είναι ο αιφνιδιασμός που υπήρξε σε πολλά μέλη και στελέχη της οργάνωσης, από την πτώση των ψήφων και ας γνωρίζαμε, όπως το είχαμε εκτιμήσει, ότι στις ψήφους του 2007 (αποτέλεσμα πράγματι εντυπωσιακό), αντανακλάστηκε και η τότε συγκυρία με την έντονη φθορά του ΠΑΣΟΚ (η λεγόμενη συγκυριακή ψήφος διαμαρτυρίας).

Υποτιμήσαμε φαίνεται τις πιέσεις των διλημμάτων του συστήματος και του ΠΑΣΟΚ πάνω στις μάζες. Δεν διακρίναμε σε όλες του τις διαστάσεις το πόσο «υποχρεωμένοι» ήταν οι εργαζόμενοι, οι αγρότες, η νεολαία, να ψηφίσουν ΠΑΣΟΚ προκειμένου να διώξουν κακήν κακώς και πάση θυσία τη ΝΔ.

«Υποχρέωση» που προέκυπτε και από τον φόβο των μαζών μπροστά στις συνέπειες της κρίσης. Αργήσαμε δηλαδή να δούμε ότι όλα «δουλεύουν» σε απίστευτο βαθμό υπέρ του ΠΑΣΟΚ. Όταν βέβαια το διακρίναμε, δεν είχαμε πολλά χρονικά περιθώρια για να προσαρμοστούμε ανάλογα.

¨ Και εδώ μπαίνει το ερώτημα! Αν ήμασταν περισσότερο ψυλλιασμένοι και υποψιασμένοι απέναντι στις πιέσεις και στις «υπόγειες» πλαγιοκοπήσεις, αν είχαμε οργανώσει καλύτερα τις αντιστάσεις μας μέσα από μέτωπα αντιπαράθεσης με τα διλήμματα, αν δεν είχαμε υπερτιμήσει τις δυνατότητές μας και την επιρροή μας, τι θα είχαμε καταφέρει; Κατ’ αρχάς δεν ξέρουμε ακριβώς την απάντηση, γιατί απλούστατα δεν τα κάναμε αυτά όπως και όσο έπρεπε. Σωστά βέβαια επισημαίνεται ότι αυτές οι κινήσεις θα έπρεπε να συνοδεύονται από βελτιωμένο πολιτικό προφίλ και ύφος, από πιο απλή γλώσσα στην επικοινωνία με τον λαό, από πιο στοχευμένα συνθήματα κ.λπ.

Και πάλι θα έμπαινε το ερώτημα, αν με όλα αυτά θα αποτρέπαμε την πτώση!

Στόχος μας δεν είναι να καταλήξουμε στο συμπέρασμα ότι ακόμα και αν τα κάναμε καλύτερα και αποτελεσματικότερα, πάλι δεν θα είχαμε ανατρέψει πολιτικά το εκλογικό αποτέλεσμα. Στόχος μας είναι να διδαχτούμε από τα λάθη μας και ιδιαίτερα από εκείνα που είχαν επαναληφθεί και στην αναμέτρηση του 2007 και τα οποία ίσως και να μην αξιολογήθηκαν όσο έπρεπε κάτω από την ευφορία της τότε επιτυχίας.

Σε εκλογικές αναμετρήσεις λοιπόν, όπου αποφασίζει να συμμετέχει μια κομμουνιστική οργάνωση με τα δικά μας χαρακτηριστικά, θα πρέπει να ξέρει ότι κινείται σε «εχθρικό» έδαφος, δηλαδή στο έδαφος που ο ταξικός αντίπαλος έχει διαμορφώσει στα δικά του μέτρα. Συνεπώς δεν συμμετέχει ούτε χαλαρά ούτε «βαριεστημένα». Δεν πάει με τον αυτόματο πιλότο, ούτε με κάποιο manual. Οργανώνεται, χτυπάει τον ερασιτεχνισμό και την ανοργανωσιά, με στόχο να αξιοποιήσει το 100% των μικρών δυνάμεών της. Χρειάζεται καταμερισμός αρμοδιοτήτων στα μέλη και στα στελέχη, έτσι ώστε να βγαίνουν οι πολλαπλές δουλειές. Και μάλιστα σε χρονικά περιθώρια πολύ στενά, με βάση τους αιφνιδιασμούς που επιχειρεί το σύστημα, για δικούς του λόγους, τις τελευταίες χρονιές.

Παλεύεις για να σιγουρέψεις την εκλογική υποστήριξη από τους ανθρώπους. Αφιερώνεις χρόνο σε μαζώξεις, συγκεντρώσεις, εξορμήσεις όπου μέσα από τη ζωντανή επικοινωνία με τους ανθρώπους επιδιώκεις να τους πείσεις. Αποφασίζεις να έχεις συστηματική παρουσία στον κόσμο μοιράζοντας προκηρύξεις, κολλώντας αφίσες, αφού ξέρεις ότι οργανώσεις σαν τις δικές μας που δεν έχουν κάτι «φαντεζί» να προβάλλουν, θα θαφτούν από τα ΜΜΕ. Κάνεις ό,τι μπορείς, αξιοποιείς όποια δυνατότητα έχεις για να περάσεις μια αράδα σου στον Τύπο, διεκδικείς ό,τι μπορείς από προβολή στην ΤV και στο ράδιο. Πασχίζεις να αξιοποιήσεις ό,τι δυνατότητες έχεις στη συγκρότηση των ψηφοδελτίων και φροντίζεις να στηρίζεις και να προβάλλεις την αγωνιστική προσφορά του κάθε υποψηφίου.

Με άλλα λόγια, όταν αποφασίζεις να μπεις σε εκλογές, όπου το σύστημα έχει το πάνω χέρι και την πρωτοβουλία, όπου ο λαός έρχεται απλώς στις κάλπες για να επικυρώσει επιλογές του πλουτοκρατικού κατεστημένου, πρέπει να το κάνεις εν πλήρη συνειδήσει με αποφασιστικότητα, με έγκαιρο προγραμματισμό.

Η οργάνωση λοιπόν, σε αυτές τις εκλογές, εμφάνισε μια σειρά αδυναμίες, πολιτικές και οργανωτικές, γι’ αυτό και το πλήρωσε στην έκταση που το πλήρωσε.

Μπορούμε τώρα βέβαια να σταθούμε στο κατά πόσο θα ήταν δυνατό να έχουμε πλήρη ανατροπή του αποτελέσματος, να διατηρούσαμε ή και να ανεβάζαμε το ποσοστό μας. Απερίφραστα θα πούμε ότι αυτό θα επιτυγχανόταν όχι μόνο αν βελτιώναμε τις αδυναμίες που επισημάναμε, αλλά αν αυτό συνοδευόταν από βήματα ενίσχυσης και διεύρυνσης του πανελλαδικού οργανωτικού ιστού του ΚΚΕ(μ-λ) και των πλατύτερων σχημάτων που αυτό στηρίζει. Ενίσχυση και διεύρυνση που να ανταποκρίνεται καλύτερα στην απεύθυνση και διατήρηση δεκάδων χιλιάδων ψήφων. Ας μην ξεχνάμε ότι για να στηρίξεις με ζωντανό και άμεσο τρόπο τόσες ψήφους, πρέπει να έχεις δυνατότητα απεύθυνσης και πλησιάσματος πολλών χιλιάδων ακόμα, ιδιαίτερα όταν ο κόσμος βιώνει την πίεση της κρίσης, την πίεση ανάδειξης ισχυρής κυβέρνησης και μια σειρά ακόμα από πιέσεις.

Στα δύο χρόνια που μεσολάβησαν από το 2007 και με δεδομένο ότι ο Δεκέμβρης δεν έχει αναδείξει συνολικά και σε βάθος όλα τα χαρακτηριστικά του, κάτι τέτοιο δεν ήταν δυνατό.

Είχαμε πλήρη επίγνωση από το 2007, ότι η εκλογική βάση στήριξης της οργάνωσης που έχει προκύψει μέσα από μια ομαλή και συστηματική δράση των προηγούμενων χρόνων είναι κάτω από τις 17.000 ψήφους. Ξέρουμε ότι το άπλωμά μας είχε περισσότερο ίσως έκτακτο χαρακτήρα και λιγότερο συνειδητό. Έγιναν βήματα διεύρυνσης της οργανωτικής βάσης στήριξης αυτά τα δύο χρόνια και μάλιστα ορατά πριν από τον Δεκέμβρη, τον Δεκέμβρη και μετά από αυτόν. Δεν θα έφταναν όμως αυτά τα βήματα για να διαμορφώσουν τέτοια δεδομένα, ώστε το ΚΚΕ(μ-λ) να «προλάβει» να «κλειδώσει» τις 17.000 ψήφους και να πατήσει πάνω σε αυτές. Κάποιες πολιτικές προϋποθέσεις που μπορεί να επέτρεπαν ακόμα πιο «εντυπωσιακές» εκλογικές καταγραφές υπάρχουν! Δεν μπορούν όμως να εκφραστούν αν δεν αναδειχτούν από αντίστοιχες διευρύνσεις των οργανωτικών και συλλογικών βάσεων στήριξης.

Ήταν λοιπόν περίπου απαγορευτικό να μπορέσει το οργανωμένο δίκτυο που αναφέρεται στον πολιτικό μας χώρο, μέσα σε μια τόσο πιεσμένη εκλογική αναμέτρηση, να στηρίξει και να κρατήσει τόσες ψήφους, όταν ιδιαίτερα αυτό που είχε να τους «προσφέρει» δεν ήταν ούτε «φαντεζί» ούτε «παρδαλό», αλλά «απλά» πολιτικά σωστό, έντιμο και συνεπές.

Όπως είπαμε δεν θα κάνουμε συμψηφισμούς και δεν θα επικαλεστούμε ότι ολόκληροι μηχανισμοί του ΚΚΕ αλλά και δίκτυα όπως του ΣΥΝ δεν άντεξαν την πίεση. Γιατί αυτοί οι χώροι δεν κρίνονται μόνο από τις οργανωτικές τους δυνάμεις αλλά κυρίως από την πολιτική τους γραμμή και την πρακτική τους. Θα σχολιάσουμε όμως διάφορους «αναλυτές» που πρόσφατα συστεγάστηκαν από κοινού κάτω από την ομπρέλα του ΑΝΤΑΡΣΥΑ και που ούτε λίγο ούτε πολύ ισχυρίζονται ότι οι ψήφοι του ΚΚΕ(μ-λ) είναι ψήφοι συντηρητικών ΠΑΣΟΚτζήδων, που μόλις δουν τα σκούρα «δραπετεύουν» και αφήνουν το ΚΚΕ(μ-λ) στα κρύα του λουτρού. Και πού το αποδίδουν αυτό, όλα αυτά τα τζιμάνια του «ριζοσπαστισμού» και του «κρυφοτροτσκισμού»; Στο ότι το μαοϊκό ρεύμα είναι φιλοσοσιαλδημοκρατικό, γι’ αυτό και το ΚΚΕ(μ-λ) μεταξύ άλλων «μπάζει» από ΠΑΣΟΚ μεριά. Φαίνεται λοιπόν, ότι όποιος κοιμηθεί με στραβό, το πρωί αλληθωρίζει. Η πολλή «παρέα» λοιπόν που κάνουν τελευταία τα στελέχη του ΝΑΡ με τους ΣΕΚίτες, φαίνεται πως γεννάει «παραφροσύνη».

Γι’ αυτό και πριν εγκαλέσουν άλλους για φιλοπασοκισμό, ας κοιτάξουν πρώτα αυτούς με τους οποίους χτίζουν «επαναστατική» Αριστερά. Και μετά ας κοιτάξουν τον εαυτό τους, τη διαδρομή τους, την πορεία τους. Ας θυμηθούν τα «μικρά» τους χρόνια που «πότιζαν ξένες γλάστρες» όταν ήθελαν «αλλαγή» μαζί με τον Α. Παπανδρέου. Άλλωστε αν κάποιοι προερχόμενοι από το μαοϊκό ρεύμα, όπως η ΚΟΕ, έγιναν ουρά της σοσιαλδημοκρατίας, σαν δασκάλους είχαν το τότε ΚΚΕ, το τότε ΚΚΕ εσ., την τότε «Σοσιαλιστική Αλλαγή», το τότε ΕΚΚΕ που έχασαν το φως τους τυφλωμένοι από τον «πράσινο ήλιο».

Είναι δικαίωμά τους βέβαια να θεωρούν ό,τι θέλουν. Εμείς όμως γνωρίζουμε πόσο σοβαρά επηρεάζει την όλη μας δράση, τη δυνατότητά μας να παρεμβαίνουμε στο κίνημα, η σοβαρή αναντιστοιχία μεταξύ της πολιτικής μας επιρροής και της οργανωτικής στήριξης αυτής της επιρροής. Θέλουμε και μπορούμε να το λύσουμε, όχι κυρίως για να πηγαίνουμε καλά σε εκλογικά ποσοστά. Αλλά για να μπορούμε από καλύτερους όρους να στηρίζουμε την κοινή δράση και το ΜΕΤΩΠΟ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗΣ. Για να μπορέσουμε να δυναμώσουμε την τάση που εκπροσωπούμε μέσα στο κίνημα.

Δεν έχουμε την αυταπάτη ότι αυτά τα κενά και αυτές τις αναντιστοιχίες θα τις καλύψουμε με αμφιλεγόμενες ενότητες που και ευκαιριακές είναι, αλλά και που αδυνατούν να βρουν εκφράσεις στο κίνημα και στην καθημερινή δράση.

Τα πρόσφατα εκλογικά αποτελέσματα, εκτός των άλλων επιβεβαίωσαν ότι ένας αριστερός κόσμος έχει ενωτική διάθεση και καλά κάνει. Θα προσπαθήσουμε μέσα από τις πρωτοβουλίες κοινής δράσης να βοηθήσουμε αυτή τη διάθεση να εκφραστεί στο κίνημα, μόνιμα και σταθερά.

Και θα μας βρουν απέναντι όσοι μπροστά στα αδιέξοδα και στις απελπισίες τους εκτονώνουν αυτή τη διάθεση, κυρίως μπροστά στις εκλογές.