Περουβιανός αγρότης-Βιετναμέζος αγρότης
Πολλοί αυτόπτες μάρτυρες το είδαν και οι φωτογραφίες το επιβεβαίωσαν: Η αστυνομία από ελικόπτερα έριχνε στο ψαχνό, κάτω στους άοπλους διαδηλωτές που κοιμούνταν στο οδόφραγμα της εθνικής οδού. Ετσι όπως ο αμερικάνικος στρατός στο Βιετνάμ, που προανήγγελλε την άφιξη του πεζικού του σε ένα χωριό πολυβολώντας από ψηλά όποιους δεν προλάβαιναν να κρυφτούν. Οι Αμερικάνοι έκαιγαν σε μια πυρά τους νεκρούς αγρότες, οι περουβιανοί αστυνομικοί προτίμησαν να πετάξουν τα πτώματα στα ποτάμια, πάλι από ψηλά. Γι’ αυτό οι αρχές ανακοίνωσαν δέκα διαδηλωτές νεκρούς, ενώ οι ιθαγενικές οργανώσεις πάνω από εξήντα. Βαρβαρότητα! Είναι γνωστό ότι οι ΗΠΑ εκπαίδευσαν τους αστυνομικούς σε αυτές τις τακτικές. Χιλιάδες περουβιανοί αγρότες, ινδιάνοι, κομμουνιστές, απλοί άνθρωποι σκοτώνονται εδώ και τριάντα χρόνια από τις τρομοκρατικές επιδρομές του κράτους στα χωριά που τόλμησαν να στηρίξουν τους αντάρτες, που τολμούν να διεκδικούν αυτές τις μέρες το ασύλληπτο για ένα μεγαλοστέλεχος μιας πολυεθνικής, να ζούνε δηλαδή μέσα στα δέντρα και τα ποτάμια τους, με τις δουλειές τους και την κοινότητά τους ήσυχα. Ούτε οι Αμερικάνοι είχανε καταλάβει ποιους σκότωναν. Και χάσανε.
Αλαν Γκαρσία: Προχθές «φονιάς», χθες «εκσυγχρονιστής σοσιαλιστής», σήμερα πάλι «φονιάς»
Ο πρόεδρος του Περού μπαινοβγαίνει στη λίστα των προοδευτικών κυβερνήσεων της Λατινικής Αμερικής. Οταν ψάχνει ενεργειακές συνεργασίες με τα άλλα κράτη της περιοχής είναι καλός, προοδευτικός και κεντροαριστερός. Αλλωστε το κόμμα του, το APRA, ήταν από τα πρώτα σοσιαλιστικά κόμματα της ηπείρου και παραμένει μέλος της λεγόμενης Σοσιαλιστικής Διεθνούς. Εβαλε φυλακή τον λαομίσητο πρώην δικτάτορα Αλμπέρτο Φουχιμόρι τον Απρίλη που πέρασε, που επί ημερών του έγιναν οι μεγαλύτερες σφαγές χωρικών, για... διαφθορά. Η ειρωνεία; Ο Φουχιμόρι τον είχε καλύψει για το ίδιο θέμα όταν το APRA κυβερνούσε από το 1985 ως το 1990. Ομως, επειδή η πολιτική δεν είναι μόνο ετικέτες, από τον Ιούλη του 2006 που το κόμμα του ανέλαβε την προεδρία έχουν επίσημα καταγραφεί 84 νεκροί διαδηλωτές ή συνδικαλιστές από τα σώματα ασφαλείας. Χωρίς να λογαριάζονται αυτοί της εξέγερσης. Χωρίς να προσμετρώνται και αυτοί της πρώτης διακυβέρνησής του.
Το APRA έχει υπογράψει τη συνθήκη ελεύθερου εμπορίου με τις ΗΠΑ και τον Καναδά, δηλαδή την επέκταση της NAFTA στη Νότια Αμερική με την ονομασία ALCA, καθώς και ανάλογες συμφωνίες με την Ε.Ε., ανοίγοντας έτσι το δρόμο στις μεγάλες πολυεθνικές για να εκμεταλλευτούν ό,τι βγάζει αυτή η χώρα. Και αυτές δεν έχασαν το χρόνο τους. Εντόπισαν μεγάλες ποσότητες πετρελαίου και φυσικού αερίου στη λεκάνη του Αμαζονίου που ανήκει στο Περού, πέρα από τις κολοσσιαίες ποσότητες ξυλείας που έχει η ζούγκλα του, πέρα από τα εκατομμύρια στρεμμάτων που θα μονοκαλλιεργηθούν όταν κοπούν αυτά τα θεόρατα δέντρα. Η κερδοφορία των πολυεθνικών καταγράφηκε ως μυθική. Θα ’λεγε κανείς ότι η πραγματική κατάκτηση του άγνωστου Περού τώρα πάει να ξεκινήσει. Τόσα χρόνια η αντίσταση των ινδιάνων και η οργάνωσή τους, το ΚΚΠ (Φωτεινό Μονοπάτι), δεν τους άφηνε ούτε να το σκεφτούν.
Σήμερα τα πράγματα άλλαξαν. Μετά τη σφαγή, ο Αλαν Γκαρσία και το κόμμα του ξανάγιναν για πολλά ΜΜΕ αυτό που ήταν σχεδόν πάντα: λακέδες του ιμπεριαλισμού, και ειδικά του αμερικάνικου.
Η αντίσταση δεν τελείωσε με τη σύλληψη της κεντρικής επιτροπής του ΚΚΠ
Αναμφίβολα η σύλληψη του Αμπιμαέλ Γουσμάν (με το παρατσούκλι Πρόεδρος Γκονζάλο), το 1992, της υπόλοιπης ΚΕ του ΚΚΠ και εκατοντάδων μαχητών αποτέλεσαν ένα συντριπτικό πλήγμα στο αντάρτικο. Μέσα σε λίγα χρόνια το Φωτεινό Μονοπάτι διασπάστηκε και συρρικνώθηκε. Αυτή ήταν η χειρότερη εξέλιξη για τον περουβιάνικο λαό, γιατί έχασε την οργάνωση του αγώνα και της αντίστασής του, τη μόνη που έβαζε το ζήτημα των ινδιάνων, όπως το είχε περιγράψει τη δεκαετία του ’20 ο κομμουνιστής Χοσέ Κάρλος Μαριάτεγκι, δηλαδή σε μια ταξική βάση, τονίζοντας ότι η χειραφέτησή τους περνά από την απελευθέρωση συνολικά της κοινωνίας από τα καπιταλιστικά δεσμά.
Το αντάρτικο πλέον περιορίστηκε στη ζούγκλα, κάνοντας σποραδικές εμφανίσεις, όμως γενικά η αντίσταση δεν τελείωσε. Οι ινδιάνοι συνεχίζουν τον αγώνα για να διαφυλάξουν ό,τι δεν τους πήραν οι καπιταλιστές. Το μπόλιασμα που δέχτηκε ο σημερινός αγώνας από το αντάρτικο φαίνεται σε ένα από τα βασικά αιτήματα αυτού του αγώνα για την κατάργηση των συμφωνιών ελεύθερου εμπορίου, αίτημα που κινείται σε αντιιμπεριαλιστική κατεύθυνση και αφορά το σύνολο του λαού του Περού. Φαίνεται από το χαρακτήρα που πήρε η εξέγερση και που οδήγησε στην κήρυξη του στρατιωτικού νόμου για εξήντα μέρες, από τις 9 Μάη, σε ολόκληρες περιοχές. Τα μπλόκα στους δρόμους και στα ποτάμια εξελίχθηκαν στις καταλήψεις των τοπικών κυβερνητικών κτηρίων και έφτασαν στις ανοιχτές συγκρούσεις με τις ειδικές δυνάμεις, που απ’ την πλευρά τους ανέφεραν είκοσι νεκρούς, κάποιοι εκ των οποίων από λόγχες και βέλη! Ο ίδιος ο Γκαρσία δήλωσε ότι οι τακτικές των ιθαγενών τού θυμίζουν τους «τρομοκράτες».
Απ’ την άλλη, όμως, η υποχώρηση του κομμουνιστικού κινήματος έδωσε πολιτικό χώρο στις ΜΚΟ και στις άλλες οργανώσεις που τονίζουν τη διαφορετικότητα των φυλών του Αμαζονίου στη βάση της κουλτούρας, της παράδοσης και της αξιοπρέπειας, με αποτέλεσμα να παραμεριστεί η ταξική διάσταση του θέματος και να προβληθεί μια συνδιαχειριστική λογική της λύσης των προβλημάτων. Ο πυρήνας της άποψης που συνήθως χαρακτηρίζει τέτοιες οργανώσεις είναι το εφικτό της συνύπαρξης μεγάλης και μικρής γαιοκτησίας, πολυεθνικών συμφερόντων και τοπικής ανάπτυξης. Μια από αυτές που κατάφεραν να βγουν στον αφρό είναι η AIDESEP (Σύλλογος για την Ανάπτυξη της Ζούγκλας του Περού), που πρωταγωνίστησε σήμερα στις κινητοποιήσεις. Ιδρύθηκε πριν από τριάντα χρόνια, ουσιαστικά ως ΜΚΟ, και εξελίχθηκε σε ομοσπονδία διαφόρων λογιών ιθαγενικών οργανώσεων. Παρόμοιες ομοσπονδίες διαθέτει υπό την επιρροή της και η κυβέρνηση.
Το άδοξο τέλος μιας ρεφορμιστικής λογικής
Η AIDESEP, από τις κινητοποιήσεις του προηγούμενου Αυγούστου για το ίδιο θέμα, δηλώνει με επιμονή ότι επιθυμεί μια μικτή επιτροπή, αποτελούμενη από κρατικούς αξιωματούχους, στελέχη εταιριών και εκπροσώπους των ινδιάνων, για να αναπτύξει τις προτάσεις της για μια βιώσιμη ανάπτυξη στην Αμαζονία με προϋπόθεση το σεβασμό της ινδιάνικης κουλτούρας και κληρονομιάς. Για τους αξιωματούχους και τα στελέχη, η έννοια «ανάπτυξη» και οι «προϋποθέσεις» είναι ασυμβίβαστα. Η ιστορία του ιμπεριαλισμού στη Λατινική Αμερική είναι μια ιστορία λεηλασίας, καταστροφής, εκμετάλλευσης και εξανδραποδισμού χωρίς κανένα έλεος για τους πληθυσμούς που κατάφεραν και επιβίωσαν από την ισπανική τυραννία και διατήρησαν τη συνοχή τους. Οταν ο Αλαν Γκαρσία αποκαλεί «δεύτερης κλάσης πολίτες» τους ινδιάνους, δεν εκφράζει μόνο προσωπικές απόψεις, έτσι βλέπει ο ιμπεριαλισμός τους λαούς της περιοχής, τις εργατικές τάξεις, τη φτωχή αγροτιά. Κοντολογίς, ο Αμαζόνιος ανήκει ή στους κατοίκους του ή στις πολυεθνικές - και στους δύο δεν γίνεται.
Η ρεφορμιστική λογική της ρύθμισης του προβλήματος και της επιδιωκόμενης λύσης που θα αφήνει τους πάντες ευχαριστημένους σκόρπισε αυταπάτες για το χαρακτήρα του αντιπάλου, αφού, με το να προβάλλεται η δυνατότητα συνεννόησης, λίγοι θα περίμεναν ότι η κυβέρνηση θα προχωρούσε σε σφαγή για να υπερασπιστεί την πολιτική των πολυεθνικών. Λίγοι πήραν τα μέτρα τους. Εκτός από τους δύστυχους καταληψίες της εθνικής οδού που δολοφονήθηκαν στον ύπνο τους, και ο ίδιος ο αρχηγός της AIDESEP, Αλμπέρτο Πισάνγκο, παρατρίχα να πληρώσει την ουτοπία του με σύλληψη. Την τελευταία στιγμή κατάφερε και διέφυγε στο εξωτερικό, με την κατηγορία της υποκίνησης σε στάση να βαραίνει το κεφάλι του. Η τυπική αφορμή ήταν μια «ατυχής» δήλωση που έκανε στις 15 του Μάη, μετά την αποτυχία των διαπραγματεύσεων, την οποία ανακάλεσε την επόμενη ημέρα. Οι υπόλοιπες δηλώσεις του, ότι δεν χτυπάει την ανάπτυξη, αλλά απλώς ζητάει αυτή να δίνει προοπτικές και στους ινδιάνους, νέο σύνταγμα που θα ενσωματώνει αποφάσεις του ΟΗΕ για τη βιοποικιλότητα κ.λπ., δεν αποτέλεσαν ελαφρυντικό στην περίπτωσή του.
Η αντιφατική πολιτική του AIDESEP, που συνδύασε τον ινδιάνικο «εθνικισμό», λίγο αντιιμπεριαλισμό και τη λογική της συνδιαχείρισης, κατέγραψε μια πολύνεκρη πολιτική ήττα. Αντίθετα, η λογική του αγώνα, η μαχητικότητα και το θάρρος του περουβιανού λαού τουλάχιστον κατάφεραν μέχρι σήμερα να παγώσουν δύο από τα επίμαχα άρθρα του διατάγματος, αυτά που παραχωρούσαν την ξυλεία της ζούγκλας προς εκμετάλλευση. Η κυβέρνηση πλέον γνωρίζει ότι τα σχέδιά της και η πολιτική της δεν είναι αποδεκτά απ’ το λαό.
Προς μια νέα «Βολιβία 2005»;
Δεν μπορεί να ισχυριστεί κάποιος ότι ο λαός χρησίμεψε ως κρέας για τα κανόνια για την επίτευξη ανίερων σκοπών, σαν αυτούς που υπονόησε η κυβέρνηση, μιλώντας για ανάμιξη της Βολιβίας και της Βενεζουέλας ώστε να χτυπήσουν τον ανταγωνιστή τους πριν αυτός δυναμώσει στον ενεργειακό τομέα. Ομως οι σκοποί της κεντροαριστερής αντιπολίτευσης (Ουμάλα κ.α.) δεν είναι και τόσο σαφείς σε μια υπόθεση χρησιμοποίησης των ινδιάνων αλά Εβο Μοράλες, για να αναδειχτεί δηλαδή μια «φιλολαϊκή» κυβερνητική λύση με τη στήριξη των κινημάτων. Τέτοιες πολιτικές σκοπιμότητες έχουν εκδηλωθεί και σε άλλα κράτη της λατινοαμερικάνικης ηπείρου, όπως στο Εκουαδόρ, με την πρώην κυβέρνηση του Λούσιο Γκουτιέρες (αλλά και την τωρινή), στη Βραζιλία του Λούλα, στην Παραγουάη με τον Φερνάντο Λούγο. Η τακτική αυτή δεν μπορεί πια να αποδοθεί σε τυχοδιωκτισμό ενός αντιπολιτευόμενου κόμματος, αλλά σε θεμελιώδη κατεύθυνση της λατινοαμερικάνικης σοσιαλδημοκρατίας, με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που αυτή έχει.
Πριν από τις κινητοποιήσεις που ξεκίνησαν τον Απρίλη, ο Πισάνγκο ήταν σε επαφή με παράγοντες του κόμματος του Ουμάλα (Ένωση για το Περού-UpP), ώστε αυτοί να κάνουν ό,τι μπορούν για να παγώσουν το θέμα μέσα στο Κονγκρέσο, αφού τα άρθρα τού αποκαλούμενου Νόμου της Ζούγκλας έμπαζαν από πλευράς συνταγματικότητας. Οι επαφές αυτές πύκνωσαν από τον Αύγουστο του 2008, στον οποίο είχαν σημειωθεί πάλι ταραχές με νεκρούς και διακόπηκαν από την AIDESEP για συνομιλίες που δεν έφεραν τελικά κανένα αποτέλεσμα. Η αντιπολίτευση δεν έπαυσε να ζητάει παραιτήσεις προέδρου, πρωθυπουργού κ.λπ. Ο Τύπος της δημοσιοποιούσε τις εκκλήσεις των επισκόπων της περιοχής για διάλογο όλων των μερών, πιέζοντας πολιτικά τον Γκαρσία για τις μεθόδους του, όχι όμως για την πολιτική που ακολουθούσε. Τα ενδιαφερόμενα μέρη λοιπόν ήδη έχουν ξεκινήσει το σχεδιασμό και η ινδιάνικη εξέγερση μπορεί να επιταχύνει τις εξελίξεις, υπό την προϋπόθεση ότι θα εκτραπεί σε κανάλια ρεφορμιστικά.
Η εξέγερση στο Περού σε κάποιες όψεις της μοιάζει πάρα πολύ με τις εξεγέρσεις στη Βολιβία το 2003 ως το 2005. Ο ινδιάνικος πληθυσμός και εκεί ξεσηκώθηκε ενάντια στο ξεπούλημα της γης του, θρήνησε νεκρούς, συντονίστηκε από ομοσπονδίες ιθαγενικών οργανώσεων με επίσης συζητήσιμες πολιτικές κατευθύνσεις, από τις τάξεις τους αναδείχτηκε ένας αρχηγός, που όμως στην περίπτωση του Περού φυγαδεύτηκε. Ο πρόεδρος της χώρας δεν παραιτήθηκε (ως τώρα), όπως στη Βολιβία, παρά τις πιέσεις της αντιπολίτευσης, και, το κυριότερο, η αγωνιστική διάθεση των περουβιανών αγροτών δεν είναι καθόλου εύκολο να καναλιζαριστεί. Αυτοί ήταν και παραμένουν η ψυχή του ΚΚΠ, ακόμα και σ’ αυτές τις μέρες που διανύει μια φάση ανασυγκρότησης. Η δε πολιτική επιρροή του Φωτεινού Μονοπατιού είναι αδύνατο να μη μπει στο λογαριασμό όσων σχεδιάζουν τα επόμενα πολιτικά βήματά τους.
Μένει να δειχτεί σε ποιο βαθμό θα επηρεάσουν τα συνταρακτικά γεγονότα του Μάη-Ιούνη τις άμεσες πολιτικές εξελίξεις.
