Οι αμερικανικές βάσεις στα ανατολικά Βαλκάνια - «lily pads» σε Βουλγαρία και Ρουμανία
Οι διαδικασίες εγκατάστασης αμερικανικών βάσεων σε Βουλγαρία και Ρουμανία επιταχύνθηκαν μετά και την είσοδό τους στην επιθετική ιμπεριαλιστική συμμαχία του ΝΑΤΟ το 2004. Ομως οι ΗΠΑ χρησιμοποίησαν στρατιωτικές εγκαταστάσεις των δύο χωρών κατά την εισβολή τους στο Ιράκ και το Αφγανιστάν. Οι βάσεις αυτές αποτελούν τμήμα της νέας στρατηγικής αναδιάρθρωσης της αμερικάνικης στρατιωτικής παρουσίας, ώστε αυτή να προσαρμοστεί στις «νέες απειλές» μετά το τέλος του ψυχρού πολέμου, όπως αναφέρουν αμερικανοί αξιωματούχοι.
Οι βάσεις σε Βουλγαρία και Ρουμανία κατατάσσονται -από τους αμερικάνους ειδικούς- από την άποψη του ρόλου τους στη δεύτερη κατηγορία (δες το άρθρο για τη στρατηγική αναδιάρθρωση των αμερικάνικων βάσεων), αυτή των «προκεχωρημένων επιχειρησιακών μονάδων».
Ταυτόχρονα όμως, από την άποψη του τι χρησιμοποιούν, δανείζονται στοιχεία και της τρίτης κατηγορίας, των «συνεταιρικών περιοχών ασφαλείας». Κι αυτό διότι οι βάσεις αυτές δεν φτιάχνονται από το «μηδέν», από τα θεμέλια δηλαδή, όπως έκαναν παλιότερα, αλλά για τις στρατιωτικές τους δυνάμεις χρησιμοποιούνται εθνικές εγκαταστάσεις των χωρών υποδοχής. Αυτό τους δίνει ευελιξία, μικρότερο κόστος αλλά και τη δυνατότητα να μην τις παρουσιάζουν σαν βάσεις, προσπαθώντας και με αυτόν τον τρόπο να μετριάσουν τις αντιδράσεις των ντόπιων πληθυσμών ή των ανταγωνιστών τους.
Ταυτόχρονα θα συμπληρώναμε πως η γειτνίαση των χωρών αυτών με τη Ρωσία, το γεγονός πως βρίσκονται στην πρώτη γραμμή του πυρός και άρα πως είναι πλήρως αναλώσιμες σε μια ενδεχόμενη εμπλοκή δεν επιτρέπει τη δημιουργία από την αρχή τεράστιων στρατιωτικών εγκαταστάσεων, όπως παλιά, αλλά «σπρώχνει» στη δημιουργία «συνεταιρικών» lily pads με ρόλο «προκεχωρημένων» φυλακίων. Βέβαια, όπως θα φανεί και στη συνέχεια, τίποτα δεν αποκλείει, ίσα ίσα το αντίθετο, μια από αυτές τις βάσεις -από την άποψη της ευθύνης, του ρόλου της αλλά και του μεγέθους της- να λειτουργεί σαν «κύρια επιχειρησιακή μονάδα» (Main Operating Base) και να έχει το χαρακτήρα καθοδηγητικού κέντρου για τις υπόλοιπες lily pads της χώρας υποδοχής. Ετσι, να αποτελεί επιπλέον έναν από εκείνους τους «κόμβους» στον ιστό των νέων βάσεων ο οποίος δίνει συνεκτικότητα στο όλο σύστημα.
Οι δύο λοιπόν χώρες έχουν παραχωρήσει η καθεμία από τέσσερεις στρατιωτικές εγκαταστάσεις στις ΗΠΑ, οι οποίες θα μεταφέρουν εκεί τη Δύναμη Κρούσης της Ανατολικής Ευρώπης (Eastern European Task Force) που πριν ήταν εγκατεστημένη στη Γερμανία.
ΒΟΥΛΓΑΡΙΑ
Παρά την αντίθεση της πλειοψηφίας του λαού της, η Βουλγαρία, που έγινε μέλος του ΝΑΤΟ το 2004 και επιθυμεί να φανεί πρόθυμη σύμμαχος, έχει επιτρέψει τις ασκήσεις εκπαίδευσης ξένων στρατιωτών στις βουλγαρικές βάσεις. Οι «βουλγαρο-αμερικανικές κοινές στρατιωτικές εγκαταστάσεις» -όπως ονομάζουν οι δύο πλευρές τις βάσεις των ΗΠΑ στη Βουλγαρία- καθορίστηκαν από τη διμερή αμυντική συμφωνία που υπογράφηκε τον Απρίλιο του 2006 και τέθηκε σε ισχύ στις 12 Ιουνίου του ίδιου έτους και έχει δεκαετή διάρκεια. Οι βάσεις αυτές μαζί με τις αντίστοιχες της Ρουμανίας θα ανήκουν στην Task Force East (Δύναμη Κρούσης Ανατολή) που μέχρι πρότινος στάθμευε στη Γερμανία. Οι βάσεις θα επανδρώνονται από εναλλασσόμενες αμερικανικές ταξιαρχίες, ενώ δεν θα ξεπερνούν τους 25.000 στρατιώτες. Η συμφωνία προβλέπει την παροχή ασυλίας στο στρατιωτικό προσωπικό των ΗΠΑ, ενώ δίνει τη δυνατότητα στις ΗΠΑ να χρησιμοποιούν τις εγκαταστάσεις για αποστολές σε «τρίτες χώρες» χωρίς να χρειάζεται η άδεια των βουλγαρικών αρχών.
Βάσει της συμφωνίας οι Αμερικανοί πήραν το δικαίωμα χρήσης των αεροδρομίων Bezmer και Graf Ignitievo, το πεδίο βολής στο Novo Selo. Επίσης, οι αμερικανοί στρατιώτες μπορούν να χρησιμοποιούν αποθήκες του βουλγαρικού στρατού (στο AYTOS Logistics Senter) κοντά στην παραθαλάσσια πόλη και σημαντικό λιμάνι Μπουργκάς.
Η Αεροπορική Βάση Μπεσμέρ (Air Base Besmer) βρίσκεται 10 χλμ. δυτικά της πόλης Yampol και 30 χλμ. νοτιοανατολικά της πόλης Sliven, μεταξύ των χωριών Besmer (από αυτό πήρε και το όνομά της) και Bolyasko και κοντά στη σιδηροδρομική γραμμή που συνδέει τη Σόφια με το άλλο μεγάλο λιμάνι της Βουλγαρίας, τη Βάρνα. Η στρατηγική θέση και οι ιδιαίτερα ευνοϊκές καιρικές συνθήκες που επικρατούν στην περιοχή εκτιμήθηκαν ακόμα από τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο, όταν η γερμανική Imperial Air Service έχτισε στη Yampol αεροπορική βάση για ζέπελιν που χρησιμοποιήθηκαν για αναγνωριστικές αποστολές βομβαρδισμού στη Ρουμανία, τη Ρωσία, το Σουδάν και τη Μάλτα.
Μετά την παραχώρησή της στις ΗΠΑ χρησιμοποιήθηκε σε μια σειρά κοινές στρατιωτικές ασκήσεις, όπως την άσκηση της PfP (Partnership for Peace) και τη βουλγαρο-αμερικανο-ρουμάνικη το 2006 με την επωνυμία «Αμεση Ανταπόκριση 2006». Η βάση έχει σύγχρονα συστήματα επικοινωνίας, ενημέρωσης και πλοήγησης, ενώ ήδη σχεδιάζεται ο εκσυγχρονισμός και η ανάπτυξη των υποδομών της, όπως η επέκταση του διαδρόμου, που θα διευρύνουν το φάσμα των δραστηριοτήτων που μπορεί να υποστηρίξει. Η Besmer Air Base αναμένεται να καταστεί ένα από τα κυριότερα στρατηγικά αεροδρόμια για τη στέγαση των μαχητικών αεροπλάνων των ΗΠΑ στο εξωτερικό.
Η Daniel Widome, συγγραφέας και αναλύτρια θεμάτων εξωτερικής πολιτικής, την κατέταξε στις έξι σημαντικότερες αμερικανικές στρατιωτικές βάσεις. Σε άρθρο της αναφέρει σχετικά: «Η βάση: Η Besmer αντανακλά μια ευρύτερη τάση για πιο ευέλικτες και λιτές βάσεις στην Ανατολική Ευρώπη, μακριά από τα μεγάλα στρατιωτικά συγκροτήματα της Δυτικής και Κεντρικής Ευρώπης. Για να διατηρήσει ένα χαμηλό προφίλ στις χώρες υποδοχής, το Πεντάγωνο είναι ακόμα επιφυλακτικό στο να αναφερθεί η Besmer ως βάση και τονίζει ότι οι χώρες υποδοχής διατηρούν τον πλήρη έλεγχο των εγκαταστάσεών τους.
Η σημασία: Σε σύγκριση με τις αμερικανικές βάσεις της "παλαιάς" Ευρώπης, η βάση Besmer και γενικά οι βάσεις στην Ανατολική Ευρώπη είναι φθηνότερες και λειτουργούν πιο κοντά στα δυνητικά "καυτά σημεία" (σ.σ.: «hot spots») της Μέσης Ανατολής και της Κεντρικής Ασίας. Στην περίοδο της σύγκρουσης, ο στρατός θα χρησιμοποιήσει αυτά τα εργαλεία για μεταφορά "κύματος" των ανδρών και υλικού προς τις γραμμές του μετώπου. Η ελπίδα είναι ότι στο πρώην σοβιετικό μπλοκ οι χώρες υποδοχής θα είναι πιο δεκτικές σε βάσεις των ΗΠΑ σε σχέση με τις άλλες χώρες της "παλαιάς" Ευρώπης που έχουν βάσεις και είναι λιγότερο πιθανό να μπλοκάρουν τη χρήση τους σε μια στιγμή της σύγκρουσης.»
Η Αεροπορική Βάση Graf Ignatievo (Graf Ignatievo Air Base) βρίσκεται στην κεντρική Βουλγαρία, στο χωριό με το ίδιο όνομα και περίπου 10 χλμ. βόρεια της δεύτερης μεγαλύτερης πόλης της χώρας, το Plovdiv. Συχνά αποκαλείται από τη βουλγάρικη κοινωνία «γερμανικό αεροδρόμιο» διότι το αεροδρόμιο κατασκευάστηκε με τη βοήθεια μηχανικών του Γ' Ράιχ κατά τη δεκαετία του 1930 και είχε σκοπό να στεγάσει μονάδες της Luftwaffe. Στις μέρες μας αποτελεί το μόνο αεροδρόμιο που στεγάζει μαχητικές αεροπορικές δυνάμεις της Βουλγαρίας. Η βάση είναι επίσης στη λίστα των πιθανών προσωρινών φυλακών της «Air CIA».
ΡΟΥΜΑΝΙΑ
Οι ΗΠΑ χρησιμοποιούν ήδη από το 1999 τέσσερεις στρατιωτικές εγκαταστάσεις της Ρουμανίας, ενώ αυτές έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην εισβολή των Αμερικανών και των «πρόθυμων» συμμάχων τους τόσο στο Ιράκ όσο και στο Αφγανιστάν. Με τη συμφωνία -δεκαετούς διάρκειας- που υπογράφηκε το Δεκέμβριο του 2005 μεταξύ ΗΠΑ και Ρουμανίας και επικυρώθηκε από το ρουμάνικο κοινοβούλιο τον Ιούνιο του 2006 δόθηκε στις ΗΠΑ η άδεια για τη δημιουργία των πρώτων αμερικανικών στρατιωτικών βάσεων σε χώρες του πρώην Συμφώνου της Βαρσοβίας. Οπως είχε τότε δηλώσει η υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, Κοντολίζα Ράις, «η παρουσία στρατιωτικών βάσεων κοντά στη Μαύρη Θάλασσα φέρνει τα αμερικανικά στρατεύματα σε πιο κοντινή απόσταση από “κρίσιμες περιοχές” όπως η Μέση Ανατολή και η Κεντρική Ασία» (σ.σ.: «ξέχασε» τη Ρωσία…).
Η συμφωνία προβλέπει πως θα δημιουργηθεί μια Δύναμη Επέμβασης (Κρούσης) της Ανατολικής Ευρώπης (EETAF, Eastern European Task Force), γνωστή και ως Joint Task Force East, η οποία, όσον αφορά τη ρουμάνικη συνιστώσα, θα αποτελείται από έως και 1.500 στρατιώτες που θα εναλλάσσονται στις βάσεις αυτές και ένα Γενικό Επιτελείο από περίπου 100 άτομα που θα εγκατασταθεί μόνιμα στην αεροπορική βάση Μιχαήλ Κογκαλνιτσεάνου. Το στρατιωτικό, δηλαδή, αεροδρόμιο που βρίσκεται κοντά στο λιμάνι της Κοστάντζα στη Μαύρη Θάλασσα. Οι ΗΠΑ θα στέλνουν στρατιωτικές μονάδες αποτελούμενες από 600 έως 1.200 άντρες για εκπαίδευση και οι οποίες θα αναπτύσσονται για περίπου τέσσερεις έως έξι μήνες. Οι στρατιωτικές δυνάμεις μπορούν κατά περίπτωση να αυξηθούν, αλλά δεν θα μπορούν να υπερβαίνουν το μέγεθος μιας ταξιαρχίας (3.500 άντρες). Στη συμφωνία περιλαμβάνεται η εγκατάσταση και χρησιμοποίηση του στρατιωτικού αεροδρομίου Mihail Kogalniceanu καθώς και τριών άλλων κέντρων και περιοχών (Smardan, Babadag και Cincu) εκπαίδευσης και κατάρτισης για το πυροβολικό, το πεζικό, για ασκήσεις αεροπορικών βομβαρδισμών.
Πιο συγκεκριμένα, η συμφωνία περιελάμβανε τη μετατροπή του στρατιωτικού αεροδρομίου Mihail Kogalniceanu σε ομώνυμη αεροπορική βάση (Mihail Kogalniceanu Air Base) και, όπως οι ίδιοι αναφέρουν, σε μια τεράστια αμερικανική στρατιωτική περιοχή ζωτικής σημασίας. Οι ΗΠΑ σκέφτονται να μετατρέψουν την Mihail Kogalniceanu Air Base σε μια «κύρια επιχειρησιακή βάση» (Main Operating Base) της Joint Task Force East και του στρατού των ΗΠΑ στην Ευρώπη, η οποία θα λειτουργεί σαν «καθοδηγητικό κέντρο» για τις υπόλοιπες βάσεις στη Ρουμανία και στη Βουλγαρία. Ο διάδρομός του είναι αρκετά μεγάλος ώστε να μπορεί να «φιλοξενεί» για αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα τα μεγαλύτερα αμερικανικά μεταγωγικά αεροσκάφη.
Το αεροδρόμιο βρίσκεται στο νοτιοανατολικό τμήμα της Ρουμανίας στην περιοχή Dobrogea, 26 χιλιόμετρα βορειοδυτικά της παραθαλάσσιας πόλης της Κοστάντζα. Ηδη και πριν από την αμερικανορουμάνικη συμφωνία η Mihail Kogalniceanu Air Base (MKAB) χρησιμοποιήθηκε αρκετά από τις αμερικανικές δυνάμεις κατά τη διάρκεια της εισβολής στο Ιράκ. Οι ΗΠΑ τη χρησιμοποίησαν σαν κόμβο για τη μεταφορά 7.000 μάχιμων στρατευμάτων και του εξοπλισμού τους στο πρώτο στάδιο της εισβολής, ενώ είχαν εν λευκώ εξουσιοδότηση για τη χρήση του ρουμανικού εναέριου χώρου. Ταυτόχρονα η MKAB έχει κατηγορηθεί σαν μια από τις μυστικές φυλακές της περιβόητης Air CIA. Επίσης, και ενόσω διαρκούσε η πρόσφατη κλιμάκωση των απειλών προς το Ιράν, στη βάση προσγειώνονταν καθημερινά αμερικανικά F-15, F-16 και Α-10 αεροπλάνα, ενώ στη βάση είχαν ήδη αναπτυχθεί 2.000 άνδρες.
Μαζί με το MKAB οι Αμερικανοί έχουν ζητήσει από το ρουμανικό υπουργείο Αμυνας την άδεια να διεξάγουν αεροπορικές ασκήσεις χρησιμοποιώντας την Αεροπορική Βάση Fetesti (Air Base Fetesti) και την Αεροπορική Βάση Campia Turzii (Campia Turzii Air Base).
To Κέντρο Εκπαίδευσης Σμαρντάν (Smardan Training Range) στην Ανατολική Ρουμανία στην κομητεία Tulcea, του οποίου η έκταση φτάνει στα 850 τετραγωνικά χιλιόμετρα και το οποίο μπορεί να φιλοξενήσει πάνω από 600 στρατιώτες. Σ’ αυτό υπάρχει η δυνατότητα να πραγματοποιηθούν ασκήσεις που αφορούν προσομοιωμένες επιθέσεις χημικού πολέμου.
Το Κέντρο (ή η περιοχή) Εκπαίδευσης Μπαμπαντάγκ (Babadag Training Area) επίσης στην κομητεία Tulcea στα πυκνά δασώδη υψίπεδα της βόρειας Dobrogea, του οποίου η έκταση είναι 270 τετραγωνικά χιλιόμετρα και το οποίο μπορεί να φιλοξενήσει περίπου 250 στρατιώτες. Το Babadag Training Area είναι από τα μεγαλύτερα και πιο σύγχρονα κέντρα κατάρτισης και χρησιμοποιείται κυρίως για ασκήσεις πολέμου ξηράς.
Το Κέντρο Εκπαίδευσης Τσίνκου (Cincu Training Range and Rail Head) στα βουνά της κεντρικής Ρουμανίας, που χρησιμοποιείται για εκπαίδευση του πεζικού.
Στη χώρα λειτουργεί επίσης μια ναυτική αμερικανική βάση στο λιμάνι της Κοστάντζα που προσφέρει άμεση πρόσβαση στη Μαύρη Θάλασσα και από εκεί σε όλη την περιοχή και τις χώρες του Καυκάσου και της Κασπίας, σπάζοντας έτσι το μέχρι πρότινος μονοπώλιο της Μαύρης Θάλασσας από το ρώσικο ναυτικό στόλο.
